Theo nhiều người kể lại, Lễ hội chọi trâu Hải Lựu có từ thế kỷ thứ hai trước công nguyên. Lúc bấy giờ, nhà Hán xâm lược nước Nam Việt của Triệu Đà, triều đình nhà Triệu tan rã, Thừa tướng nước Triệu là Lữ Gia lui quân về vùng núi Hải Lựu huyện Lập Thạch để ẩn nấp và tổ chức đánh giặc. Sau mỗi trận thắng, Lữ Gia lại cho tổ chức chọi trâu để động viên, khích lệ tinh thần chiến đấu của quân sĩ, trâu sau khi chọi được giết để khao quân. Khi Lữ Gia mất, dân làng Hải Lựu tôn vinh ông và lập bàn thờ làm Thành hoàng của làng. Sau đó, Lễ hội Chọi Trâu cũng bắt đầu diễn ra hàng năm từ đó.

Từ năm 1947 hội chọi Trâu Hải Lựu không được tổ chức do nhân dân phải chịu cảnh đô hộ của thực dân Pháp và cũng do một số nguyên nhân khác. Sau gần 45 năm, đến năm 2002 lễ hội mới được khôi phục trở lại. Có thể nói lễ hội chọi trâu Hải Lựu là một trong những lễ hội văn hoá dân gian cổ xưa còn lưu giữ được dáng vẻ nguyên sơ nhất của nước ta.

Lễ hội thường được tổ chức ngày 17 tháng giêng (âm lịch). Trước ngày diễn ra lễ hội, xã sẽ cử một đoàn người tế lễ tại Đền Hùng. Đêm trước khi diễn ra lễ hội sẽ là lễ tế Thành Hoàng làng. Sau khi lễ Tổ kết thúc, cả làng sẽ cùng nhau uống rượu, ca hát, trò chuyện, rồi sau đó sẽ cùng nhau chuẩn bị cho trâu vào xới chọi ngày mai.

Trâu chọi thường được chọn lọc rất kỹ, phải là những con to, khỏe. Những con trâu này được chăm sóc, nuôi dưỡng theo cách cũng rất đặc biệt. Làng phân công cho bốn giáp, giáp to nuôi sáu con, giáp nhỏ nuôi từ hai đến bốn con sao cho đủ 16. Các giáp phải cắt cử các chàng trai khoẻ mạnh để chăm sóc từng con trâu thật cẩn thận từ miếng ăn nước uống. Gần đến ngày hội, trâu chọi được nhốt chuồng riêng và ăn riêng thức ăn tinh khiết hợp khẩu vị. Người nuôi trâu cũng phải ngủ riêng và luôn túc trực gần con trâu mình nuôi để tiện chăm sóc tắm rửa. Trước khi vào cuộc, con trâu nào cũng được uống rượu và dắt đến trước bàn thờ cho gật đầu ba cái làm lễ Thánh.

Khi xung trận, những con trâu chọi đấu nhau bằng lối đối mặt dùng sừng và sức khoẻ để tấn công đối phương, dù thắng hay thua không bao giờ trâu tấn công nhau từ phía sau lưng hay mạng sườn.

Lễ hội sẽ diễn ra Từ Thứ năm ngày 21/2/2019 lúc 05:00 đến Thứ năm ngày 21/2/2019 lúc 11:00 (tức bắt đầu vào ngày 17/1 âm lịch) tại Xã Hải Lựu, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc.